.Το μάθημα των Βρετανών

Είναι πολύ νωρίς για να σκεφτεί κανείς ποιες θα είναι οι επιπτώσεις του προχθεσινού δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο. Υπάρχει, όμως, μια φράση στη χθεσινή δραματική ομιλία του Ντέιβιντ Κάμερον που είναι χαρακτηριστική ενός άλλου πολιτικού πολιτισμού και που η επίπτωσή της στην αγγλική κοινωνία θα είναι ακαριαία:«Συγχαίρω και τους υποστηρικτές του Βrexit για το πάθος με το οποίο έδωσαν τον αγώνα τους».

 Υπό το αφόρητο βάρος μιας ιστορικής στιγμής, ο ηττημένος Κάμερον θεώρησε πρώτιστο καθήκον του να αποφορτίσει το πολιτικό κλίμα, μίλησε εξ ονόματος ολόκληρου του έθνους και περιέγραψε τα προσεκτικά βήματα που πρέπει να γίνουν, ώστε η Βρετανία να γυρίσει σελίδα με τον πιο ανώδυνο τρόπο.

Τις ημέρες που προηγήθηκαν, τα μέσα ενημέρωσης είχαν πάρει μέρος στη μάχη του δημοψηφίσματος τοποθετούμενα ανοικτά υπέρ της μιας ή της άλλης άποψης. Κανείς δεν κατηγόρησε κανέναν για προδοσία, καμιά ένωση δημοσιογράφων δεν πρόκειται να δικάσει κάποιον γιατί είχε άποψη υπέρ του Brexit ή του Bremain. Και όταν ο παράφρων ακροδεξιός δολοφόνησε τη βουλευτή των Εργατικών, σύσσωμη η πολιτική τάξη καταδίκασε αμέσως την ακραία εκδήλωση μίσους και την ακροδεξιά μήτρα που τη γέννησε. Και οι δύο παρατάξεις διέκοψαν τον προεκλογικό αγώνα. 

Ακούστηκαν από παντού λόγια συμπόνιας και αναστοχασμού. Υπήρξαν αντίπαλοι σε αυτή την πολιτική μάχη, τεράστιας σημασίας τόσο για την Αγγλία όσο και για την Ευρώπη, που αντιπαρατέθηκαν με σφοδρότητα, συχνά άκομψα, με υπερβολές στα επιχειρήματά τους, ίσως μάλιστα και από τα δύο στρατόπεδα να έγινε και κατάχρηση του φόβου, που είναι πολιτικό «υπερόπλο» την εποχή της επικοινωνίας.

 Ποτέ, όμως, δεν ξεπεράστηκε το όριο, ποτέ οι αντίπαλοι δεν έγιναν εχθροί, ποτέ δεν δόθηκε γήπεδο στο μίσος να παίξει μπάλα στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Η πολιτική αντιπαράθεση δεν μεταλλάσσεται σε κοινωνικό και εθνικό διχασμό. 

Το απέδειξαν, εκτός των άλλων, και οι δηλώσεις των πολιτικών αντιπάλων του Αγγλου πρωθυπουργού, των νικητών του δημοψηφίσματος. Ηπιοι τόνοι, χωρίς θριαμβολογίες, καμιά αλαζονεία, συναίσθηση του καθήκοντος απέναντι στο έθνος, κατανόηση της κρισιμότητας των στιγμών. Εδώ ο διχασμός κρατάει έναν αιώνα.