Το κύριο θύμα του αποτυχημένου πραξικοπήματος θα είναι η δημοκρατία της
Τουρκίας, σχολιάζει ο Marc Pierini, λέκτορας στο Carnegie Europe και πρεσβευτής
της ΕΕ στην Τουρκία την περίοδο 2006-2011.
Με τα πρότυπα ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος, φαινόταν σαν αληθινό για
αρκετές ώρες: απαγόρευση της κυκλοφορίας, πολεμικά αεροπλάνα, ελικόπτερα,
τανκς, κατάληψη της κρατικής τηλεόρασης από τον στρατό. Στη συνέχεια, ο
Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εμφανίστηκε μέσω FaceTime σε ένα
ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι, προφανώς αιφνιδιασμένος, αλλά αυστηρός.
Έκανε άλλη
μια από τις τυπικές, λαϊκίστικες κινήσεις του, καλώντας το λαό να βγει στους
δρόμους και στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης. Ενώ οι αστυνομικές
δυνάμεις που του είναι πιστές έδιναν μάχες στην Άγκυρα, εκατοντάδες άνθρωποι
βγήκαν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και άρχισαν να αφοπλίζουν
στρατιώτες.
Στη συνέχεια, ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, η Γερμανίδα Καγκελάριος
Άνγκελα Μέρκελ και ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, ακόμη και τα τρία
τουρκικά κόμματα της αντιπολίτευσης, ήρθαν να σώσουν την κατάσταση: πρέπει να
γίνονται σεβαστές οι δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις.
Γρήγορα έγινε φανερό
ότι ένα πραξικόπημα είχε επιχειρηθεί με μάλλον περιορισμένα μέσα και λίγη
υποστήριξη σε γενικό επίπεδο προσωπικού. Βασικά στοιχεία των ενόπλων δυνάμεων
δεν πήγαν στο πλευρό των πραξικοπηματιών, οι οποίοι, ως εκ τούτου, δεν
κατάφεραν να αρπάξουν γρήγορα τον έλεγχο της χώρας. Το επόμενο πρωί, ο
πρωθυπουργός ήταν σε θέση να κάνει μια δήλωση επισημαίνοντας ότι οι αρχές είναι
σε πλήρη έλεγχο.
Με περίπου 260 νεκρούς, περισσότερους από 1.400 τραυματίες και σχεδόν 3.000
στρατιώτες να κρατούνται, η Τουρκία εισέρχεται τώρα σε μια δύσκολη φάση της
ιστορίας της. Δεν είναι μόνο το ότι επέστρεψε η παλιά παράδοση των στρατιωτικών
πραξικοπημάτων - την οποία έχει σαφώς απορρίψει στις δημοσκοπήσεις περίπου το
80 τοις εκατό του πληθυσμού, που σημαίνει πολύ περισσότερη στήριξη από το 50
τοις εκατό που απολαμβάνει το κυβερνών ΑΚΡ - για να στοιχειώσει την Τουρκία,
αλλά και η απώλεια του γοήτρου είναι σημαντική.
Η αναταραχή ήρθε λίγες μόνο ημέρες μετά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ που
δεσμεύτηκε για σταθερή υποστήριξη της Τουρκίας κατά του ISIL. Η οικονομική ζημία
θα είναι σημαντική: ο τουρισμός και τα αεροπορικά ταξίδια μέσω του κόμβου της
Κωνσταντινούπολης - δύο τεράστιες επιτυχίες μέχρι τώρα - έχουν ήδη πληγεί από
την τρομοκρατία. Θα δεχθούν μεγαλύτερο πλήγμα.
Στο εσωτερικό της χώρας, οι συνέπειες θα είναι επίσης επώδυνες όσον αφορά
το κράτος δικαίου και την πόλωση. Μια μεγάλη δίκη αναμένεται κατά των
πραξικοπηματιών αξιωματικών και ο πρωθυπουργός έχει ήδη επικαλεστεί την
πιθανότητα επαναφοράς της θανατικής ποινής.
Αυτό από μόνο του θα απομακρύνει
την Τουρκία περαιτέρω από τα πρότυπα της ΕΕ και θα μπορούσε να σημάνει πράγματι
την αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην ΕΕ (κάτι το οποίο είναι ίσως
η μικρότερη ανησυχία της ηγεσίας). Πιο καταστροφικό θα είναι το πιθανό κυνήγι
μαγισσών εναντίον υπόπτων συμπαθούντων του εξόριστου κληρικού Φετουλάχ
Γκιουλέν.
Σε διεθνές επίπεδο, η Δύση έχει σαφώς "ψηφίσει Ερντογάν", για
πολύ απλούς λόγους. Οι ΗΠΑ έχουν σημαντικά περιουσιακά στοιχεία που σταθμεύουν
σε μόνιμη βάση στην αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ, ενώ ο συνασπισμός ενάντια
στο ISIL χρησιμοποιεί τη βάση για τις καθημερινές δραστηριότητες στο βόρειο
τμήμα της Συρίας.
Σε μια εποχή που το ISIL είναι σε αμυντική θέση στην Ράκα και
την Μανμπίζ της Συρίας, δεν είναι ώρα για διακοπή των στρατιωτικών
επιχειρήσεων, ενώ κάποιο είδος συντονισμού γίνεται μεταξύ των ΗΠΑ και της
Ρωσίας.
Ακόμη πιο σημαντικό, αυτό που αναμένεται από την Άγκυρα είναι μια
αποφασιστική κίνηση ενάντια στο ISIL παρά τον κίνδυνο αντιποίνων. Το
αυτοαποκαλούμενο τρομοκρατικό κίνημα έχει μια σανίδα σωτηρίας και μόνο μία,
δηλαδή την επέκταση των συνόρων Συρίας-Τουρκίας μεταξύ του ποταμού Ευφράτη και
της δυτικής, κυρίως κουρδικής περιοχής της Αφρίν.
Αν και σε πολύ μειωμένους αριθμούς, οι τζιχαντιστές, τα πυρομαχικά και το
λαθραίο πετρέλαιο είναι ακόμη σε θέση να περνούν. Δεδομένης της ανθεκτικότητας
του ISIL και των επιθέσεων του στην Γαλλία και το Βέλγιο (η οργάνωση ανέλαβε
την ευθύνη και για το χτύπημα στη Νίκαια), οι δυτικές δυνάμεις έχουν ως μόνη
επιλογή να αντιμετωπίσουν ολοταχώς το τρομοκρατικό κίνημα. Η Τουρκία δεν είναι
σε διαφορετική θέση, αν και επί χρόνια προσπάθησε να διαχειριστεί μια σχέση με
το ISIL. Θα επηρεάσει το αποτυχημένο πραξικόπημα μια αποφασιστική κίνηση της
Άγκυρας;
Ομοίως, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον του ΡΚΚ στο νοτιοδυτικό τμήμα
της χώρας έχουν ένα τεράστιο τίμημα για τους πολίτες και το στρατό, και
οδήγησαν στην καταστροφή ολόκληρων συνοικιών πόλεων όπως η Τσίζρε ή Νουσαϊμπίν.
Όλοι οι αναλυτές συμφωνούν για την ανάγκη να ξαναρχίσει η ειρηνευτική
διαδικασία που ξεκίνησε μόλις πριν από λίγα χρόνια και διακόπηκε τον Ιούλιο του
2015. Μπορεί και είναι πρόθυμη η ηγεσία να στραφεί σε μια ειρηνική διαδικασία
επίλυσης μετά την απόπειρα πραξικοπήματος; Αυτό είναι ένα ακόμη ερώτημα.
Τέλος, που βαδίζει η ανελεύθερη δημοκρατία της Τουρκίας μετά από μια τέτοια
απόπειρα πραξικοπήματος; Αναπόφευκτα, αυτό το αποσταθεροποιητικό επεισόδιο - αν
και πολύ μικρό- είναι βέβαιο ότι θα ωθήσει τον τούρκο πρόεδρο προς μια πιο
ισχυρή διακυβέρνηση για να επιτύχει μια εκτελεστική προεδρία. Οι εκκλήσεις της Δύσης
για δημοκρατία και κράτος δικαίου θα έχουν μικρή επίδραση τώρα και ο φόβος που
ενστάλαξαν οι πραξικοπηματίες θα δράσει υπέρ μιας ισχυρότερης ηγεσίας στην
κορυφή του κράτους.
Το κύριο θύμα του πραξικοπήματος θα είναι η δημοκρατία της Τουρκίας.
