.Η ανασφαλής Δύση και η Τουρκία

Σ​​την Ουάσιγκτον, το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες συναντά κανείς ένα διάχυτο φόβο. Ουδείς θέλει «να χάσει την Τουρκία» από σύμμαχο και εταίρο της Δύσης. Ο πρόεδρος Ερντογάν κάνει ό,τι μπορεί για να επιτείνει τη δυτική ανησυχία και να προβάλλει την εικόνα ενός ισχυρού, αλλά απρόβλεπτου ηγέτη. Η συνάντηση με τον πρόεδρο Πούτιν, οι συχνές εκρήξεις εναντίον των Ευρωπαίων και η σκληρή στάση στο ζήτημα της Μοσούλης εντάσσονται στην ίδια τακτική.

Οι Αμερικανοί έχουν χάσει τα παραδοσιακά ερείσματά τους στον τουρκικό στρατό και το υπουργείο Εξωτερικών. Δεν έχουν στρατηγικούς συνομιλητές στην Αγκυρα και δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν τον κ. Ταγίπ Ερντογάν. Οι Ευρωπαίοι τρέμουν μην ανοίξει πάλι την κάνουλα για τους πρόσφυγες. «Δεν θέλουμε να καθόμαστε σε ένα τραπέζι σε λίγα χρόνια και να συζητάμε ποιος φταίει που χάθηκε η Τουρκία», έλεγε χαρακτηριστικά ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος.

Αυτή η ανασφάλεια έναντι της Τουρκίας δεν βοηθάει τα ελληνικά συμφέροντα. Μπορεί τα γεωπολιτικά χαρτιά μας να έχουν ανέβει, αλλά δεν έχουμε φτάσει στο σημείο που είτε οι Αμερικανοί είτε οι Ευρωπαίοι θα παρενέβαιναν σε μια ελληνοτουρκική διένεξη με αποφασιστικό τρόπο. Στην καλύτερη περίπτωση, θα ακολουθηθεί η πάγια τακτική των ίσων αποστάσεων.

Δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι η Τουρκία μπορεί να καταρρεύσει ή ότι ο κ. Ερντογάν μπορεί να ανατραπεί τα επόμενα χρόνια, όταν το φυλακισμένο κατεστημένο θα θελήσει να πάρει την εκδίκησή του. Τίποτα δεν αποκλείεται. Η τουρκική οικονομία έχει σημαντικά προβλήματα και τα ανοικτά μέτωπα είναι πολλά και εκρηκτικά. Αυτή την ώρα, όμως, ο κ. Ερντογάν και η Τουρκία βρίσκονται σε τροχιά αποσταθεροποίησης.

 Κανείς δεν μπορεί να κάνει πολιτική με βάση το επιθυμητό. Το «ρωσικό χαρτί» δεν υπάρχει, πλέον, για την Αθήνα. Αμερικανοί και Ευρωπαίοι δεν θα αφήσουν την Ελλάδα να καταρρεύσει και θεωρούν ότι απέφυγαν τον κίνδυνο της μετατροπής της σε αποτυχημένο κράτος (failed state). Μέχρις εκεί, όμως.

Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να δώσουν στη χώρα εξοπλισμούς που θα τη βοηθούσαν στρατηγικά έναντι μιας απρόβλεπτης Τουρκίας και θα ενίσχυαν τον περιφερειακό της ρόλο. Τώρα δεν είναι έτοιμες να το κάνουν, κυρίως γιατί θα φοβηθούν να προχωρήσουν σε οιαδήποτε ενέργεια θα δυσαρεστούσε τον Τούρκο ηγέτη.

Αυτό είναι το σκηνικό που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας, καθώς έρχεται ένας βαρύς χειμώνας. Στο Κυπριακό θα τεθούν διλήμματα, τα οποία μπορεί να είναι και τελεσίδικα. Στον ενεργειακό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου, το ίδιο. Ας ελπίσουμε ότι στο Αιγαίο δεν θα εκδηλωθεί μια κλιμακούμενη επιχείρηση επιβολής τετελεσμένων. Ούτως ή άλλως, στη χώρα μας ελάχιστοι ασχολούνται με αυτά τα τετριμμένα ενόσω η Τουρκία ξαναπαίζει τον ρόλο του επιτήδειου ουδέτερου σε μοντέρνα εκδοχή...

 ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ

.Ο ορίζοντας σκοτεινιάζει

Μ​​αθαίνω από Ευρωπαίους συνομιλητές του Γερμανού υπουργού Οικονομικών ότι δεν έχει αλλάξει καθόλου άποψη. Θεωρεί ότι η Ελλάδα είναι μια μη μεταρρυθμίσιμη χώρα. Συμφωνεί απολύτως με όλους εμάς που πιστεύουμε ότι τα «τρελά» πρωτογενή πλεονάσματα δεν μπορούν να επιτευχθούν, ότι οι φόροι είναι παράλογα ψηλοί κ.λπ., κ.λπ. Εν συνεχεία, επαινεί τη σημερινή κυβέρνηση για την υλοποίηση των συμφωνηθέντων, καθώς μάλιστα πιστεύει ότι «μόνο μια αριστερή κυβέρνηση θα μπορούσε να εφαρμόσει τέτοιες αλλαγές και μειώσεις». Προσθέτει, όμως, με τρόπο μακιαβελικό: «Εγώ τους έχω πει ότι τους συμφέρει να φύγουν από το ευρώ. Αλλά δεν το ήθελαν και η συζήτηση αυτή τελείωσε».

Τελείωσε πραγματικά άραγε ή μήπως στόχος του «σοφού γέροντος» και των ισχυρών του διεθνών συμμάχων είναι να μας οδηγήσουν στο σημείο να πούμε μόνοι μας: «Μήπως είναι καλό να ξανασκεφθούμε την πρόταση;».

Εχω προβληματισθεί πολλές φορές από το καλοκαίρι του 2015 έως σήμερα γύρω από αυτό το ζήτημα. 

Και έχω σήμερα την αίσθηση πως ξαναζώ το δράμα της κυβέρνησης Σαμαρά το φθινόπωρο του 2014. Στο Μαξίμου ταλαιπωρούνται με τα ίδια ερωτήματα: «Λες να παίζουν μαζί παιχνίδι Μέρκελ και Σόιμπλε ή θα τον “αδειάσει” η κυρία στο τέλος και θα μας δώσει κάτι στο χρέος;», «Τι ρόλο παίζει το ΔΝΤ, θα το επηρεάσουν οι Αμερικανοί, θα μείνει στο πρόγραμμα;», «Μα, οι Γάλλοι μάς πιέζουν να βάλουμε το ζήτημα του χρέους επιτακτικά στο τραπέζι. Κάτι θα ξέρουν, δεν μπορεί».

Εν τω μεταξύ, ο πολιτικός χρόνος πυκνώνει και ο ορίζοντας σιγά σιγά σκοτεινιάζει. Η απόφαση του ΣτΕ ήταν ένα σημείο-καμπή για την κυβέρνηση. Το «άγιο δισκοπότηρο» του χρέους απομακρύνεται από τα διψασμένα χείλη του κ. Τσίπρα και του κ. Τσακαλώτου και τη θέση του παίρνει ένα λιγότερο πολύτιμο και σημαντικό «δισκοπότηρο», αυτό του QE.

Η οικονομία δεν πάει καλά και η κοινωνία αρχίζει να χάνει την υπομονή της. Οι τράπεζες παραμένουν σε ένα τέλμα, που καθιστά το επόμενο φθινόπωρο εξαιρετικά κρίσιμο και επικίνδυνο. Ο ευρωπαϊκός εκλογικός κύκλος δυσκολεύει τα πράγματα.

Τι θα κάνει μπροστά σε αυτό το σκηνικό ο πρωθυπουργός; Φοβάμαι ότι, αν δεν βλέπει φως, θα βρει σύμμαχό του τη μιζέρια και την απελπισία και θα αλλάξει σκοπό και έναντι των εταίρων και δανειστών και έναντι των φανταστικών και μη εσωτερικών «εχθρών».

Αυτός ο δρόμος της απελπισίας ενδέχεται να τον οδηγήσει ακόμη και σε εκλογές, έως το τέλος του χρόνου ή, πάντως, αρκετά πριν από το φθινόπωρο του 2017. Με τον κ. Σόιμπλε να παρακολουθεί με ενδιαφέρον τις εξελίξεις αναρωτώμενος αν και ποιος θα βρεθεί να αποδεχθεί, εκ των πραγμάτων, την «προπατορική» του λύση... 

ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ

.Το κάζο της Αριστεράς

Ε​​ντάξει! Να πούμε πως η Νέα Δημοκρατία του κ. Κυριάκου Μητσοτάκη, που «είναι υπηρέτης της διαπλοκής και λοιπά, πολλά, πολλά...», φταίει που δεν συγκροτήθηκε τόσο καιρό σε σώμα το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (ΕΣΡ). Αλλά ποιες σκοτεινές δυνάμεις φταίνε που το Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) παραμένει ακέφαλο, σε μια εποχή που η γρίπη θερίζει και οι ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού πρέπει επειγόντως να εμβολιαστούν;

 Να σημειώσουμε, σύμφωνα με τις επίσημες εκθέσεις του ΚΕΕΛΠΝΟ, πως την εποχή της «ελπίδας» τα βαριά κρούσματα και οι θάνατοι από γρίπη αυξήθηκαν αλματωδώς. «Κατά την περίοδο γρίπης 2014-2015 καταγράφηκαν 248 σοβαρά κρούσματα εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης... και καταγράφηκαν 111 θάνατοι... 

Κατά την περίοδο γρίπης 2015-2016 καταγράφηκαν 435 σοβαρά κρούσματα εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης... και καταγράφηκαν 197 θάνατοι».

Η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ δεν είχε στόχους. Είχε γινάτια. Βεβαίως, κάποιοι μασκάρεψαν τα ιδιοτελή τους συμφέροντα σε γινάτια, για να έχουν την υποστήριξη του όχλου, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Το γεγονός, πάντως, είναι πως οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ για όλα τα προβλήματα δεν πρότειναν κάποια λύση. 

Πάντα επιδείκνυαν κάποιον ένοχο: τη «Μαντάμ Μέρκελ», τους «συντηρητικούς κύκλους της Ευρώπης», τον νεοφιλελευθερισμό, τους καναλάρχες, τους δημοσιογράφους, όποιον τέλος πάντων είχαν πρόχειρο. Αφιόνισαν τον κόσμο με συνθήματα «ή εμείς ή αυτοί», για να κρύψουν την αδυναμία τους να προτείνουν κάτι που δεν ήταν αυταπάτη.

 Διότι και η Μαντάμ Μέρκελ είναι υπαρκτή κι έχει τη δική της πολιτική ατζέντα, και οι «συντηρητικοί κύκλοι της Ευρώπης υπάρχουν», και χιλιάδες είναι τα εμπόδια για την άσκηση οποιασδήποτε πολιτικής που κάποιος θεωρεί αγαθή. Μόνο που ένα σοβαρό κόμμα δεν τα εξορκίζει στα πρωινάδικα της τηλεόρασης. Τα εντάσσει στον σχεδιασμό του και πράττει αναλόγως με τους συσχετισμούς δυνάμεων. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει απραξία, δεν σημαίνει ότι δεν ανοίγει μέτωπα.

 Σημαίνει ότι διαλέγει τα μέτωπα και δημιουργεί ευνοϊκούς συσχετισμούς δυνάμεων για να κερδίσει.

Στους καφενέδες της μεταπολίτευσης όπου ανδρώθηκαν πολιτικώς τα βλαστάρια της δρακογενιάς δεν χρειάστηκε ποτέ να μελετήσουν ούτε τα καλά, αλλά ούτε καν τα κακά του συστήματος στο οποίο ζούμε. Βρήκαν έτοιμη προίκα από τις φιλοσοφικές και πολιτικές επεξεργασίες της παρελθούσης Αριστεράς και τη λιάνισαν σε συνθήματα. 

Κι επειδή τα συνθήματα είναι εκ φύσεως πολύ ρηχά για να περιγράψουν την όλο και πιο σύνθετη πραγματικότητα, το κομμάτι που έμεινε ανεξήγητο άρχισε να γεμίζει με συνωμοσιολογία. Πήρε και το αυτί τους κάτι περί «κατασκευής της συναίνεσης» από τον Νόαμ Τσόμσκι και άρχισαν να περιφέρουν την οργή τους για τα ΜΜΕ «που τους αδικούν», ενώ στην πραγματικότητα υπήρξαν οι καλύτεροι διακινητές της ρηχής λαϊκιστικής τους ατζέντας.

Θα κάνει χρόνια για να συνέλθει η Αριστερά από το κάζο που της έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως έγινε και με τη Δεξιά. Μετά την κατάρρευση του «ελληνοχριστιανικού ιδεολογήματος», το 1974, πέρασε καιρός για να συγκροτήσει τώρα ένα καινούργιο πολιτικό αφήγημα, που απαντά –έστω με ελλείψεις– στις σύγχρονες απαιτήσεις.

 Θα είναι κρίμα, για τον τόπο πρωτίστως, να περάσει και η Αριστερά σαράντα χρόνια σε ιδεολογική έρημο για να φτιάξει κάτι νέο, του οποίου η κεντρική του ιδέα δεν θα είναι το παρελθόν αλλά το μέλλον. Η πρώτη προϋπόθεση είναι να καταλάβει ότι «το σφάλμα δεν βρίσκεται ούτε στα άστρα ούτε σε σκοτεινές δυνάμεις που τους κατατρέχουν, αλλά μέσα τους». 

ΠΑΣΧΟΣ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗΣ

.Η πιο δύσκολη αποστολή

Α​​κούω και ξανακούω ότι «αυτοί δεν πρόκειται να φύγουν ποτέ»... Επειδή ζούμε σε μια ευρωπαϊκή δημοκρατία θα φύγουν και αυτοί, όπως και οι επόμενοι κάποια στιγμή. Πότε ακριβώς, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει, ούτε ασφαλώς και το πώς. Η εποχή των μνημονίων και της κρίσης θα έπρεπε να μας έχει μάθει να μην κάνουμε προβλέψεις. Ο πανίσχυρος της Τετάρτης είναι ο παντελώς ανίσχυρος της Πέμπτης. Το προσδόκιμο ζωής των κυβερνήσεών μας έχει μειωθεί και συνήθως δεν ξεπερνάει τα δύο, άντε δυόμισι χρόνια.

Το πώς πέφτει μία κυβέρνηση και αυτό έχει αλλάξει. Από τεχνικής απόψεως δεν υπάρχει κάποιο «γεγονός» κομβικής σημασίας, όπως π.χ. μια κρίσιμη ψηφοφορία για μέτρα. Η πίεση του κόσμου στον απλό βουλευτή, όμως, δεν αντέχεται πέρα από ένα σημείο.

Εχει αποδειχθεί αυτό επανειλημμένως. Οσο ιδεολογικά ταγμένοι και να είναι οι βουλευτές, όποια ανασφάλεια και να έχουν για το πώς θα βιοποριστούν εκτός Βουλής, φτάνει ένα σημείο που λένε «δεν αντέχω άλλο, καλύτερα να πάω σπίτι μου». Το είδαμε αυτό και στην περίπτωση των 180 της προεδρικής εκλογής του 2015.

Θα φύγει, λοιπόν, και αυτή η κυβέρνηση. Καλό θα ήταν να μη γίνει αυτό «ανώμαλα» και, εν πάση περιπτώσει, να συμβεί αφ’ ότου η χώρα θα έχει μπει σε μια κανονικότητα με το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης. Σε διαφορετική περίπτωση, υπάρχει ο κίνδυνος να μεγαλώσει πολύ η «μαύρη τρύπα» λόγω αστάθειας και αβεβαιότητας και να είναι πολιτικά ανέφικτο και για την επόμενη κυβέρνηση να τη διαχειρισθεί.

Εν τω μεταξύ, όμως, γίνεται ζημιά. Αφήνω κατά μέρος την Παιδεία και άλλους κρίσιμους τομείς όπου η μανία να χαμηλώνουν τον πήχυ συνδυάζεται με μια ασύλληπτη διαχειριστική ανεπάρκεια. Ας πούμε ότι αυτά διορθώνονται. Με κόπο και χρόνο. Αλλά διορθώνονται.

Δύο φαινόμενα θα πάρει πολύ χρόνο να θεραπευθούν. Και έχουν μπολιάσει πολύ βαθιά την ελληνική κοινωνία. Το ένα έχει να κάνει με τον κυνισμό και την απαξία που έχουν καλλιεργηθεί απέναντι σε θεσμούς και αξίες. Αυτό το «ό,τι να ’ναι, αρκεί να κάνουμε τη δουλειά μας» έχει νεκρώσει τα λίγα ζωντανά κύτταρα ευπρέπειας και θεσμικής λειτουργίας που είχαν απομείνει στο νεοελληνικό μας DNA.

 Οταν η κορυφή φέρεται και μιλάει έτσι από τον άμβωνα της εξουσίας, το μήνυμα πάει παντού. Δηλώσεις, βρισιές, απειλές που θεωρούνταν ταμπού από το 1974 και μετά, ακόμη και το οριακό 1989, έχουν γίνει ρουτίνα.

Το δεύτερο που δύσκολα θα ξεπεράσουμε είναι ο διχασμός και η ροπή προς την ακρότητα. Εχει στείλει πολύ κόσμο στα άκρα το τρέχον πολιτικό σκηνικό, από τον Αρχιεπίσκοπο έως μετριοπαθείς διανοούμενους και πολιτικούς.

Αυτή θα είναι η βασικότερη και πιο δύσκολη αποστολή των... επομένων. Να δείξουν εμπράκτως σε έναν εξαθλιωμένο λαό ότι υπάρχει και άλλος δρόμος, άλλα ήθη, και να ενώσουν μια κοινωνία που δεν ήταν ποτέ τόσο διχασμένη και κατακερματισμένη.

ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ